آزمایشات تب مالت و حصبه

آزمایش ویدال WIDAL TEST

معمولا در حصبه (تیفوئید)و شبه حصبه (پاراتیفوئید) اگلوتینیهای "O" از حدود روز هشتم و آگلوتینینهای "H" از حدود روز دهم تا دوازدهم به تدریج در خون ظاهر می شوند. در ابندای بیماری تیتر آگلوتینین "O" بیشتر از "H" می باشد، ولی پس از چند روز تیتر "H" به سرعت بالا رفته و از "O" بیشتر می شود. حداقل تیتر قابل قبول و با ارزش آگلوتینین ها در آزمایش ویدال در کشورهای مختلف متفاوت است و در ایران چنانچه تیتر سرم بیمار در برابر آنتی ژن سوماتیک "O" حداقل 1/80 و در برابر آنتی ژن فلاژله "H" حداقل 1/40 باشد، بیمار مشکوک به تیفوئید و پاراتیفوئید می باشد. در صورتیکه آگلوتینین "O" 1/160 و آگلوتینین "H" 1/80 و یا بیشتر باشد، بیمار با توجه به علائم بالینی و وضعیت اپیدمیولوژی به بیماری تیفوئید یا پاراتیفوئید مبتلاست. یادآوری می شود که تیتر آگلوتیناسیون "H" به تنهایی هیچ ارزش تشخیصی ندارد، در صورتیکه آگلوتیناسیون قابل قبول "O" دلیل بر بیماری است. تیتر آگلوتنین "O" به ندرت از 1/400 بالاتر می رود و پس از بهبودی در عرض 3 تا حداکثر 6 ماه به صفر می رسد، ولی تیتر آگلوتنین "H" از 1/1000 بالا تر رفته و سالها پس از بهبودی مثبت می ماند.

تفسیر نتایج آزمایش ویدال

برای روشن شدن مطلب مثالهای مختلفی از نتایج آزمایشگاهی در جدول زیر مورد مطالعه و تفسیر قرار داده می شوند.

5	4	3	2	1	مثالها
-	1/80	1/80	-	1/160	OD
-	-	-	-	-	OA
-	1/160	-	1/160	-	OB
1/320	-	-	-	1/320	Hd
-	-	-	-	-	Ha
-	-	-	1/320	-	Hb

مثال 1 و 2: تفسیر این دو مورد خیلی آسان است و در مورد اول بیمار مبتلا به حصبه و در مورد دوم بیمار مبتلا به شبه حصبه در اثر میکروب سالمونلا پاراتیفی B است.
مثال 3: در این مورد OD 1/80 مثبت و بقیه منفی گردیده است. این مورد به چند صورت می تواند تفسیر گردد:
الف- بیمار مبتلا به حصبه بوده و در روز 7 تا 10 بیماری می باشد. در این وضعیت چون آنتی بادی علیه آنتی ژن "O" زودتر به وجود می آید، لذا آزمایش در مقابل ژن "O" مثبت شده است. در این مورد باید پس از چند روز آزمایش را تکرار کرد، در صورتیکه تیتر آنتی بادی علیه آنتی ژن "O" افزایش نشان داد و آنتی بادی ضد "H" نیز در سرم مثبت شد، در اینصورت حدس ما صحیح است.
ب- ممکن است عفونت ناشی از میکروب دیگری از گروه سالمونلا باشد که دارای آنتی ژن مشترک "O" با باسیل سالمونلاتیفی است ولی آنتی ژن "H" آنها متفاوت است. در عفونتهای ناشی از سالمونلا انتریتیدیس این حالت زیاد مشاهده می شود، که در این صورت با تکرار آزمایش در چند بعد مجددا افزایش تیتر "O" را خواهیم داشت ولی آنتی بادی بر علیه آنتی ژن "H" افزایش نخواهد یافت.
ج- ممکن است شخص مبتلا به عفونت با باسیل پرسینیا باشد که با آنتی ژن "O" سالمونلانیفی تشابه آنتی ژنی دارد، این مورد هم مانند موارد بالا در صورت تکرار افزایش آنتی بادی "O" را داریم و آنتی بادی بر علیه H بالا نخواهد رفت.
مثال 4: در این مورد آنتی بادی بر علیه هر دو آنتی ژن OD و OB مثبت است که ممکن است به علت یکی از احتمالات زیر باشد:
الف- شخص مبتلا به عفونت با باکتری از گروه سالمونلاهاست که آنتی ژن "O" مشترک با میکروب سالمونلاتیفی OD و سالمونلاپاراتیفی OB دارد و در این مورد باید به فکر سالمونلاتیفی موریوم بود.
شخص ممکن است مبتلا به سالمونلاپاراتیفی B در اوایل هفته دوم باشد (در زمانی که هنوز آنتی "H" بالا نرفته است) که با باسیل سالمونلاتیفی تشابه آنتی ژنی دارد، که با تکرار آزمایش در چند روز آینده "Hb"بیمار بالا خواهد رفت.
ج- شخص ممکن است مبتلا به عفونت با میکروب پرسینیا باشد.
مثال 5: در یان بیمار Hd بیمار به نسبت 1/320 مثبت و بقیه آنتی ژن ها منفی می باشند. این حالت چند تفسیر دارد:
الف- محتملترین حالت این است که بیمار سالها پیش مبتلا به تیفوئید شده و اکنون تب بیمار حاصل بیماری نامعلوم دیگری می باشد.
ب- اگر بیمار مبتلا به تیفوئید در اوایل بیماری و قبل از آنکه آنتی بادی علیه آنتی ژن "O" در سرم او ظاهر گردد، داروی کلر امفتیکل یا کورتیکواستروئید و یا هر دو را دریافت نماید، از پیدایش آنتی بادی بر علیه آنتی ژن "O" جلوگیری خواهد شد. این داروها ظاهرا مانع سنتز آنتی بادی بر علیه آنتی ژن "O" می شوند.
ج- در موارد بسیار بسیار نادر ممکن است شخص مبتلا به عفونت سالمونلایی شده باشد که آنتی ژن "H" مشترک با باسیل سالمونلا داشته باشد ولی از نظر آنتی ژن "O" با یکدیگر تفاوت داشته باشند.
بهترین راه تشخیص قطعی بیماری در مورد ب و ج کشت مدفوع و تشخیص میکروب سالمونلا می باشد.

آزمایشات سرولوژی بیماری تب مالت

در بیماری تب مالت مانند سایر بیماری ها، در اواخر هفته دوم مرحله حاد بیماری، بتریج آگلوتینین IgM اختصاصی در سرم ظاهر شده و در روز 13 تا 21 به حداکثر می رسد. در اوائل این مرحله (بعد از هفته اول) تمام آزمایشات تب مالت به استثنای 2ME مثبت می شوند. سپس سنتز آگلوتینین IgG اختصاصی (IgG1 و IgG2) از روز 14 تا 21 بیماری آغاز شده و پس از چند هفته میزان آن از IgM نیز بیشتر می شود. در اواخر این مرحله (یعنی هفته سوم بیماری) تمام آزمایشات سرولوژی تب مالت (از جمله 2ME) نیز مثبت می شوند. معمولا در هفته 4 - 8 مرحله حاد بیماری، تیتر IgG به حداکثر خود می رسد و در صورت درمان مناسب، تیتر IgG کاهش یافته ولی تیتر IgM از 6 ماه تا 2 سال ممکان است دوام داشته باشد (برعکس سایر بیماری ها که معمولا IgG برای مدت طولانی تری باقی می ماند و IgM پس از درمان سریع کاهش می یابد) و به طور معمول هر سه ماه یک تیتر کاهش می یابد. یادآوری می شود در آزمایش 2ME آنتی بادی IgM از بین رفته و بدین وسیله آنتی بادی IgG که نشان دهنده مرحله حاد بیماری است اندازه گیری می شود.
تفسیر نتایج
در کتب و مقالات پزشکی غربی به علت شیوع اندک بروسلوز و اینکه بیماری اکثرا در ارتباط با تماس شغلی می باشد، تیتر قابل قبول برای درمان 1/160 می باشد، ولی در ایران تیتر قبل از درمان 1/80 و بالاتر مثبت تلقی می شود، ضمن آنکه تیترهای پایین تر مانند 1/20 و 1/40 در ارتباط با بیماری های غیر شغلی را نباید کم اهمیت در نظر گرفت. مگر اینکه خلاف آن ثابت شود. بدین معنی که از نظر کلینیکی تظاهراتی از قبیل دردهای استخوانی و مفصلی و تب وجود نداشته باش، تکرار آزمایش پس از دو هفته افزایش نشان ندهد، کشت خون منفی بوده یا آزمایش 2ME منفی گزارش گردد.
مشکل همده آزمایشات رایت این است که بعد از درمان تا مدتها در تیتر قابل قبول مثبت باقی می ماند. در اینگونه موارد، در صورتیکه تیتر آنتی بادی در مقایسه با آزمونهای قبلی، سیر نزولی داشته باشد یا آزمایش 2ME منفی شود، دلالت بر تاثیر درمان یا بهبودی می باشد.
به طور معمول تیتر مثبت آزمایش 2ME قبل از درمان 1/40 و بالاتر در نظر گرفته می شود، ولی هر تیتری در این آزمایش و حتی تیتر 1/20 می تواند نشانه ای از آلودگی باشد مگر آنکه خلاف آن ثابت شود. افرادی که به دلیل شغلی در تماس مداوم با میکروب بروسلا می باشند، مانند دامپزشکان، دامداران و یا کارکنان کشتارگاه ها، سیستم ایمنی آنها دائما تحریک شده و آنتی بادی تولید شده در سرم آنها بیشتر از کلاس IgG است. تیتر سرم این افراد اغلب به 1/320 و گاهی بیشتر می رسد، ولی علائم بالینی بیماری در آنها دیده نشده و مبتلا به بیماری محسوب نمی گردند. به نظر می رسد که این دسته افراد، یک مقاومت نسبی را نسبت به بیماری تب مالت کسب می کنند. بنابراین در بروسلوز شغلی به دلیل تماس مکرر با آنتی ژن بروسلا، آزمایشات سرولوژی از ارزش محدودی برخوردارند.
موارد مثبت کاذب آزمایش رایت
میکروب های گروه بروسلا با میکروب های Francisella Tuleransis، vilxio chlocrae و واکسن آنها و نیز پرونتوس ولگاریس و گاهی پرسینیا آنتر کلی تیکا ساختمان آنتی ژن مشترک دارند. ضمنا سرم خون معتادین به قرصهای خواب آور و اشخاصی که به بیماری مزمن کبدی مبتلا می باشند نیز گاهی حساسیت غیر اختصاصی با آنتی ژنهای سالمونلا از خودشان نشان می دهند.